Η έκθεση αφηγείται ιστορίες ανθρώπινες και ηρωικές, γνωστές και άγνωστες «Οδύσσειες», προσωπικές και συλλογικές. Αντικείμενα από όλες τις συλλογές του μουσείου και από όλες τις εποχές συνδέονται με το νήμα της διαχρονίας για να ιστορήσουν το «ταξίδι» της ζωής μέσα από τρεις θεματικούς άξονες:
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ παρουσιάζει τεκμήρια της αδιάκοπης αναζήτησης του ανθρώπου για πρώτες ύλες, γνώσεις και ιδέες. Το πολυποίκιλο φορτίο ενός νοερού πλοίου και οι μύθοι που συνόδευαν τα θαλάσσια ταξίδια των αρχαίων δημιουργούν ένα υπαινικτικό περιβάλλον περιπέτειας και γνώσης.
Οι ΙΘΑΚΕΣ είναι εμπνευσμένες από τον νόστο του Οδυσσέα και αφιερώνονται στις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Οικουμενικές ιδέες και έννοιες σηματοδοτούνται με έργα που αποτυπώνουν τη συλλογική προσπάθεια των κοινωνιών για ανάπτυξη και ευημερία, αλλά και την αναγκαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης να υπερβεί τη φθαρτότητά της.
Στην ΕΞΟΔΟ έργα συμβολικά υποδηλώνουν τα ανώτερα επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος καλώντας τον καθένα από εμάς να παραλάβει τη σκυτάλη της δημιουργίας.
Τα εκθέματα λειτουργούν ως σύμβολα-σημεία που συμπυκνώνουν έννοιες και ιδέες. Οι διαχρονικοί συμβολισμοί τους ενισχύονται από τους στίχους των ποιητών, γεφυρώνοντας την αρχαιότητα με το σήμερα.
Η έκθεση σηματοδότησε τον εορτασμό των 150 χρόνων από τη θεμελίωση του μουσείου το 2016
και παρουσιάστηκε από τις 4 Οκτωβρίου 2016 έως 24 Μαρτίου 2018.
Το Ταξίδι
Σε ένα υπαινικτικό εκθεσιακό περιβάλλον θαλάσσιου ταξιδιού, ο επισκέπτης συναντά διαχρονικά τεκμήρια από τα ταξίδια των αρχαίων, τους μύθους και τις δοξασίες που τα συνόδευαν, τα υλικά και πνευματικά οφέλη που προσέφεραν.
Ο άξονας λειτουργεί συμβολικά, υποσημαίνοντας την αδιάκοπη αναζήτηση του ανθρώπου για πρώτες ύλες, γνώσεις και ιδέες, τη γοητεία που ασκεί η πρόκληση του αγνώστου, την επινοητικότητα και το δυνάμωμα της ψυχής που προκαλεί το πάλεμα με τα στοιχεία της φύσης και τους κινδύνους που εγκυμονούν.
Δρόμοι της θάλασσας
Κωπήλατα και ιστιοφόρα πλοία σε πολεμικές και εμπορικές εξορμήσεις χάραξαν πανάρχαιους θαλάσσιους δρόμους στη Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο.
Η διαχρονική σχέση του ανθρώπου με το θαλάσσιο περιβάλλον και οι επιδόσεις των αρχαίων στην ανοιχτή θάλασσα, αποτυπώθηκαν με ζωντάνια στην τέχνη τους.
Πήλινο τηγανόσχημο σκεύος
ΕΑΜ, Π4974
Από τις πρώιμες παραστάσεις της έννοιας «του ταξιδιού». Οι σπείρες πιθανώς αναπαριστούν τη γεμάτη κύματα, κινδύνους αλλά και προκλήσεις θάλασσα, που διαπλέει ένα πλοιάριο και διασχίζει ένα ψάρι.
Πήλινος αμφορίσκος
ΕΑΜ, Π6098
Εικονίζεται μεγάλο ιστιοφόρο πολεμικό πλοίο με πενήντα κωπηλάτες. Πρόκειται για μια μυκηναϊκή πεντηκόντορο, το είδος του σκάφους, που σφράγισε την ταραγμένη ιστορία του τέλους των μεγάλων αυτοκρατοριών στην ανατολική Μεσόγειο του 12ου αι. π.Χ.
Κορινθιακός αρύβαλλος
ΕΑΜ, Α281
Εικονίζεται εμβολοφόρο πλοίο. Στην πρύμνη κάθεται ο πηδαλιούχος, ενώ όρθιος ο κελευστής δίνει παραγγέλματα στους κωπηλάτες. Ποντοπόρα πλοία σαν αυτό από διάφορες πόλεις ταξίδεψαν στη Μεσόγειο ιδρύοντας αποικίες και ελέγχοντας τους θαλάσσιους δρόμους.
Χάλκινο εγχειρίδιο (κοντό ξίφος)
Από το Ρούτσι Μεσσηνίας. Β΄ μισό 16ου αι. π.Χ.
ΕΑΜ, Π8339
Στη λεπίδα του παριστάνεται μοναδικά το τοπίο του βυθού με ναυτίλους ανάμεσα σε βράχια, κοράλλια και κοχύλια. Στη μέση της σύνθεσης απεικονίζεται ένα αινιγματικό πουλί.
Πιθαμφορέας
1500–1450 π.Χ.
ΕΑΜ, Π6725
Τρία χταπόδια πλέουν μέσα στη θάλασσα, ενώ βράχοι, φύκια και ανεμώνες αποδίδουν το θαλασσινό τοπίο. Τέτοιου είδους αγγεία θεωρούνται έργα μυκηναϊκής δημιουργίας, αλλά ο διάκοσμός τους σχετίζεται άμεσα με τη μινωική Κρήτη.
Θεοί και δαίμονες, ηρωικές γενιές
και μυθικά ταξίδια
Περιπέτειες και κατορθώματα μυθικών ηρώων σε τόπους μακρινούς διασώζουν την ανάμνηση των περιπλανήσεων των πρωτοπόρων ταξιδευτών για αναζήτηση πλουτοπαραγωγικών πηγών και νέων εδαφών, καθώς και της πάλης τους με τις δυνάμεις της φύσης.
Χάλκινο άγαλμα Ποσειδώνα
ΕΑΜ, Χ11761
Ανάθημα στον Ποσειδώνα, όπως μαρτυρεί η επιγραφή στη βάση: ΤΟ ΠΟΤΕΙΔΑΟΝΟΣ ΗΙΑΡΟΣ. Ο θεός, ως κυρίαρχος των θαλασσών, λατρευόταν σε παράλιους τόπους. Στο αριστερό χέρι κρατούσε τρίαινα και στο δεξί πιθανώς δελφίνι.
Αγαλμάτιο Ποσειδώνα
ΕΑΜ, Χ 16772
Ο θεός της θάλασσας θα έφερε στο αριστερό χέρι την τρίαινα με την οποία είτε γαλήνευε το φουρτουνιασμένο πέλαγος είτε σήκωνε άγρια κύματα, ορίζοντας την τύχη ταξιδευτών και πλεούμενων. Αποτελεί μικρογραφική απόδοση χάλκινου αγάλματος του 4ου αι. π.X., έργο του Λύσιππου.
Αττικός μελανόμορφος αμφορέας
ΕΑΜ, Α1002
Στον λαιμό απεικονίζεται η πάλη του Ηρακλή με τον κένταυρο Νέσσο. Στο κυρίως σώμα κυριαρχεί η καταδίωξη του Περσέα, προπάππου του Ηρακλή, από τις δύο Γοργόνες, για να εκδικηθούν τον αποκεφαλισμό της αδερφής τους, Μέδουσας. Τα δελφίνια που παίζουν μέσα στα κύματα μαρτυρούν ότι η καταδίωξη αυτή έγινε πάνω από τη θάλασσα.
Μελανόμορφη λήκυθος
ΕΑΜ, Α513
Ο μύθος της συνάντησης του Ηρακλή με τον Ήλιο, στις απώτατες όχθες του Ωκεανού, αντικατοπτρίζει τις πριν τον αποικισμό επαφές των Ελλήνων θαλασσοπόρων με την Ιβηρική χερσόνησο, σε αναζήτηση πολύτιμων μεταλλευμάτων.
Mελανόμορφη λήκυθος λευκού βάθους
ΕΑΜ, Α1132
Ο Άτλας φέρνει τα μήλα των Εσπερίδων στον Ηρακλή, ο οποίος κρατά ψηλά το ουράνιο στερέωμα. Ο κήπος των Εσπερίδων βρισκόταν στην απώτατη Δύση, πέρα από τον Ωκεανό.
Αττική μελανόμορφη λήκυθος λευκού βάθους
ΕΑΜ, Α 1130
Ο Οδυσσέας, δεμένος στο κατάρτι, αντιστέκεται στο μουσικό κάλεσμα της Σειρήνας. Πριν από αυτόν, είχαν κατορθώσει να περάσουν το νησί των Σειρήνων χωρίς να χάσουν τη ζωή τους οι Αργοναύτες.
Ειδώλιο Σκύλλας
ΕΑΜ,Χ 21084
Στην Οδύσσεια, η Σκύλλα,μυθικό τέρας με γυναικείο κορμί, ουρά ψαριού και κεφαλές σκύλων,κατασπαράσσει τους συντρόφους του ήρωα-ταξιδευτή.
Μαρμάρινα αγαλμάτια Τριτωνίδων
ΕΑΜ, Γ 2171, Γ 2174
Οι Τριτωνίδες, μυθικά τέρατα με γυναικείο άνω κορμό και φολιδωτό κάτω μέρος, που απολήγει σε διπλή ουρά ψαριού, ενσαρκώνουν τους αγαθούς θαλάσσιους δαίμονες που κατευνάζουν τις τρικυμίες και προστατεύουν τους ναυτικούς. Τα αγαλμάτια αποτελούσαν μέρος της διακόσμησης του θρόνου, στον οποίον κάθονταν οι Μεγάλες Θεές (Δήμητρα και Δέσποινα) του ομώνυμου λατρευτικού συντάγματος στον ναό της Λυκόσουρας, έργο του Μεσσήνιου γλύπτη Δαμοφώντα.
Πολύτιμα φορτία:
μαρτυρίες πολιτισμών
Πρώτες ύλες και αγαθά διακινούνται στο Αιγαίο από την προϊστορική περίοδο και σε όλη τη διάρκεια των ιστορικών χρόνων.
Αποτελούν ένα «φορτίο» με πολύτιμες μαρτυρίες: σκιαγραφούν το εμπορικό δίκτυο στην ανατολική Μεσόγειο, την κεντρική και βόρεια Ευρώπη και φανερώνουν τις έντονες επαφές και τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους διαφορετικούς πολιτισμούς του αρχαίου κόσμου.
Νεολιθικά εργαλεία από οψιανό της Μήλου
EAM, Π18311-18404
Το μαύρο ηφαιστειακό αυτό «γυαλί» από τη Μήλο ήταν περιζήτητο λόγω της ανθεκτικότητάς του από την παλαιολιθική εποχή. Πυρήνες, φολίδες και λεπίδες εξιστορούν την επιτόπια κατεργασία του πετρώματος ώστε να διακινούνται κομμάτια έτοιμα για κατασκευή εργαλείων σε όλο το Αιγαίο.
Μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο
ΕΑΜ, Π20934
Ειδώλιο μεγάλων διαστάσεων τύπου Σπεδού με ευρεία διάδοση στο Αιγαίο. Διατηρούνται ίχνη χρώματος στα μαλλιά και τα μάτια. Η χρήση των κυκλαδικών ειδωλίων παραμένει ασαφής. Ενδεχομένως τα γυναικεία παριστάνουν κάποια θεότητα που σχετίζεται με τη γονιμότητα.
Χάνδρες και αντικείμενα από ήλεκτρο (πιθανώς τμήματα περιδεραίων)
EAM, Π5688, Π 7936
Το ήλεκτρο ή κεχριμπάρι είναι απολιθωμένη ρητίνη δένδρου. «Κοιτάσματά» του εντοπίζονται στις ακτές της Βαλτικής, από όπου μεταφερόταν στον αιγαιακό χώρο, πιθανώς μέσω της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου.
Αργυρό ρυτό σε σχήμα ελαφιού
ΕΑΜ, Π388
Αγγείο με δύο οπές για την απορροή υγρών. Έχει εισαχθεί από την αυτοκρατορία των Χετταίων (στη Μικρά Ασία), η οποία ανταγωνιζόταν σε πολιτικό επίπεδο τους Μυκηναίους.
Ρυτό από αυγό στρουθοκαμήλου
EAM, Π828
Αυγά στρουθοκαμήλου, εισηγμένα από την Αίγυπτο, μεταμορφώνονται από τους επιδέξιους Μινωίτες και Μυκηναίους σε πολυτελή τελετουργικά αγγεία για σπονδές.
Πήλινοι ψευδόστομοι αμφορείς
14ος–13ος αι. π.Χ.
ΕΑΜ, Π 3561,3562, 2251,14809
Από τους πλέον δημοφιλείς τύπους αγγείων,εμφανίζεται καταρχήν στη μινωική Κρήτη και στη συνέχεια εισάγεται στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από το σχήμα του (την ύπαρξη δύο στομίων, το ένα «ψεύτικο»-σφραγισμένο) τεκμαίρεται η χρήση του για τη μεταφορά υγρών, πιθανώς μεγάλης αξίας, όπως αρωματικού ελαίου.
Πινακίδα Γραμμικής Β γραφής
PY Fr1184
Καταγράφεται η παράδοση αρωματικών ελαίων από τον αρωματοποιό Κώκαλο στον συνάδελφό του Ευμήδη. Τα αρωματικά έλαια, τα οποία είχαν καλλωπιστικές, ιατρικές και τελετουργικές χρήσεις ήταν το σημαντικότερο εξαγώγιμο προϊόν της μυκηναϊκής ανακτορικής οικονομίας.
Ένθεμα επίπλου από ελεφαντόδοντο
EAM, Π7525
Το πλακίδιο διακοσμείται με αντιμέτωπες σφίγγες, φανταστικά φτερωτά όντα με σώμα λιονταριού και κεφαλή γυναίκας, που πρωτοεμφανίζονται στην Αιγυπτιακή τέχνη.
Παρωπίδα αλόγου με αραμαϊκή επιγραφή
ΕΑΜ, Χ 15070
Σύμφωνα με την επιγραφή η παρωπίδα αρχικά δωρήθηκε στον Ασαήλ, βασιλιά της Αράμ–Δαμασκού, και κατόπιν ανατέθηκε στον Απόλλωνα. Μαρτυρεί τις σχέσεις των Ερετριέων με τους λαούς της Συροπαλαιστινιακής ακτής.
Χάλκινη φιάλη με επιγραφή στην αραμαϊκή γλώσσα
ΕΑΜ, Χ 7941
Αποτελεί έργο εργαστηρίου της Ανατολής. Οι θαλάσσιες επαφές και η ανάπτυξη του εμπορίου συνετέλεσαν στην ευρεία διάδοση τέτοιου τύπου αγγείων στις περιοχές της ανατολικής Μεσογείου και στον ελλαδικό χώρο.
Μαρμάρινος ημίεργος κούρος
ΕΑΜ, Γ 14
Στον ημιτελή κούρο διακρίνονται ίχνη της επεξεργασίας με βελόνι. Αγάλματα από ναξιακό μάρμαρο βρέθηκαν στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, ενώ η εξαγωγή του είναι γνωστή έως τη Μεγάλη Ελλάδα. Στη διαμόρφωση και εξέλιξη των βασικών τύπων αγαλμάτων της αρχαϊκής εποχής, όπως ο τύπος του κούρου, συνετέλεσαν η προηγούμενη καλλιτεχνική παράδοση και οι επιδράσεις από την Αίγυπτο και την Εγγύς Ανατολή.
Λάγυνοι διαφόρων προελεύσεων
EAM, A 2354, Α 2397, Α 2176, Α 2170
Λάγυνοι με διακόσμηση στεφανιών, φύλλων κισσού, καρποφόρων κλάδων και μουσικών οργάνων. Η τεφρή φέρει επίθετη ανάγλυφη διακόσμηση διονυσιακού θιάσου. Διαδεδομένα σε όλη την ανατολική Μεσόγειο, τα αγγεία αυτά χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα στα συμπόσια και τις νεκρώσιμες τελετές.
Ο Tόπος
Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα,
στο τέλος θα δεις να σου απομένουν
μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι.
Που σημαίνει: με άλλα τόσα
την ξαναφτιάχνεις.
Ο. Ελύτης, Ο μικρός ναυτίλος
Ο Tόπος
Χαρακτηριστικά στοιχεία της ελληνικής φύσης σηματοδοτούν την επιστροφή του ταξιδιώτη στην πατρίδα. Το φυσικό τοπίο συνυπάρχει και συνομιλεί με τον τόπο της συλλογικής πράξης.
Η τοιχογραφία της Άνοιξης
Τέλη του 17ου αι. π.Χ. (υστεροκυκλαδική Ι περίοδος)
EAM, ΒΕ 1974.29
Με τη μέθοδο του νωπού ασβεστοκονιάματος (fresco) έχει δημιουργηθεί ένα μοναδικό έργο τέχνης που παρουσιάζει το Θηραϊκό τοπίο την Άνοιξη, όταν ανάμε- σα στα ωχροκίτρινα και καστανοκόκκινα βράχια ανθίζουν τα κόκκινα κρινάκια της θάλασσας και γύρω τους πετούν χελιδόνια που «φλερτάρουν» χαριτωμένα. Τα χρώματα και η δύναμη της σύνθεσης είναι τα ίδια όπως και τότε, όταν η πόλη του Ακρωτηρίου καταστράφηκε από την ισχυρή ηφαιστειακή έκρηξη.
Mεγάλη πήλινη πρόχους
ΕΑΜ, ΑΚΡ 623
Η πρόχους με το πλατύ στόμιο ίσως κάποτε να περιείχε κρασί, όπως δείχνουν τα ζωγραφιστά τσαμπιά σταφυλιών που τη διακοσμούν.
Mικρός πήλινος ασκός
ΕΑΜ, ΑΚΡ 1377
Ο ασκός που έφτασε στο Ακρωτήρι από τη γειτονική Κρήτη ίσως κάποτε να περιείχε αρωματικά έλαια. Ζωγραφιστά κλαριά ελιάς κοσμούν το πάνω μέρος του αγγείου.
Mαρμάρινο αναθηματικό ανάγλυφο
4ος αι. π.Χ.
ΕΑΜ, Γ1914
Το μοναδικό ανάγλυφο που απεικονίζει παράλληλα δύο σκηνές της ομηρικής αφήγησης στο παλάτι στην Ιθάκη, μετά την πολύπαθη επιστροφή του Οδυσσέα από την Τροία. Στα αριστερά η γριά τροφός του ήρωα, Ευρύκλεια, τον αναγνωρίζει από ένα τραύμα στο πόδι, καθώς του προσφέρει ποδόλουτρο. Στα δεξιά εικονίζεται η Πηνελόπη μπροστά σε όρθιο αργαλειό.
Μαρμάρινο άγαλμα του Οδυσσέα
ΕΑΜ, Γ 5745
Ο Οδυσσέας, φορώντας εξωμίδα και τον χαρακτηριστικό πίλο στο κεφάλι, κινείται έντονα προς τα εμπρός, ενώ κοιτάζει πίσω μήπως τον παρακολουθούν. Ο πολύτροπος και κοσμογυρισμένος βασιλιάς της Ιθάκης ενσαρκώνει το αιώνιο σύμβολο της μακράς και επίπονης πορείας του ανθρώπου μέσα στη ζωή.
Αναπλάθοντας τις διαχρονικές Ιθάκες
Πόροι – Θρησκεία – Ηγεμονία – Πόλεμος – Πολιτεία – Τέχνη – Φιλοσοφία – Έρωτας – Θάνατος
Η αναμέτρηση του Οδυσσέα ενάντια στους μνηστήρες για την ανάκτηση της περιουσίας και της θεσμικής του θέσης γίνεται αφορμή για μια σημειολογική ανάπλαση της ανθρώπινης δράσης στο πλαίσιο της κοινωνίας. Σημεία αναφοράς συνιστούν ενέργειες και καταστάσεις διαχρονικές, έννοιες και ιδέες υπερχρονικές: οι πόροι και η ανθρώπινη δημιουργία, η θρησκεία και η ηγεμονία, ο πόλεμος και η διεκδίκηση, οι πολιτειακοί θεσμοί, η δημοκρατία, η φιλοσοφία, η τέχνη και ο πολιτισμός και τέλος ο έρωτας και ο θάνατος.
Πιθάρι με σχοινωτή διακόσμηση
ΕΑΜ, Π 6435Α
Αποθηκευτικό πιθάρι με σύμβολα της Γραμμικής Α γραφής, που πιθανώς να δηλώνουν, όπως αργότερα και τα σύμβολα της Γραμμικής Β, τον ιδιοκτήτη ή την ποσότητα προϊόντων ή να σχετίζονται με τη διοικητική διαχείριση των αποθηκών των ανακτορικών κέντρων.
Χρυσό σφραγιστικό δακτυλίδι
ΕΑΜ, Π 3148
Μια ανδρική μορφή, με ενδυμασία μινωική, στέκεται όρθια μπροστά από κατασκευή επάνω στην οποία έχει τοποθετηθεί ένα δένδρο ή φυτό. Πίσω από τον άνδρα εικονίζεται αίγαγρος, προοριζόμενος για θυσία(;). Η εικονογραφική σύνθεση αποτυπώνει στιγμιότυπο από λατρευτικές τελετουργίες που ελάμβαναν χώρα σε υπαίθρια ιερά τόσο της Κρήτης όσο και της ηπειρωτικής Ελλάδας και αποσκοπούσαν στην «επιφάνεια» της θεότητας, με μορφή δένδρου-κατασκευής ή θεάς-γυναίκας. Πιθανόν έχουν εισαχθεί από την Κρήτη ή έχουν κατασκευαστεί στις Μυκήνες από Κρητικούς τεχνίτες.
Στήλη με ψηφίσματα για τον ναό της Αθηνάς Νίκης
ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΕΜ 8116
Αποφάσεις της βουλής και του δήμου της Αθήνας για την αναδιοργάνωση της λατρείας της Αθηνάς Νίκης στην Ακρόπολη. Όψη Α: Διορίζεται με κλήρωση ιέρεια της θεάς, με ετήσιο μισθό 50 δραχμές και πρόσθετη αμοιβή με μερίδιο από τα σφάγια των δημόσιων θυσιών και αποφασίζεται να κατασκευαστεί θύρα στο ιερό. Όψη Β: Οι κωλακρέτες, σώμα οικονομικών αξιωματούχων, ορίζονται υπεύθυνοι για την καταβολή του ποσού στην ιέρεια.
Μαρμάρινη επιτύμβια στήλη
ΕΑΜ, Γ 2309
Η ανώνυμη κλειδούχος ιέρεια κρατά το κλειδί του ναού της θεάς την οποία υπηρετούσε, πιθανότατα της Νέμεσης. Σύμβολο του υψηλού ιερατικού αξιώματος, στο οποίο ανέρχονταν και γυναίκες, το κλειδί υποδηλώνει κύρος και επιλέγεται να συνοδεύσει τον κάτοχο στην τελευταία απεικόνιση πάνω από τον τάφο.
Μαρμάρινη κεφαλή Αθηνάς
ΕΑΜ, Γ 3718
Η υπερφυσικού μεγέθους κεφαλή ήταν ένθετη σε κολοσσικό άγαλμα της Αθηνάς. Η θεά φορεί αττικό κράνος με παραγναθίδες, αδρά δουλεμένο στην πίσω πλευρά. Το άγαλμα ήταν αντίγραφο έργου του Φειδία ή μαθητή του.
Εμβληματικά χρυσά κτερίσματα
ΕΑΜ, Π 259, 308, 309, 252, 294
Ο νεαρός «πρίγκιπας» του τάφου IV θάφτηκε με την προσωπίδα, το σκήπτρο και το έλασμα του θώρακα, καθώς και με επτά ξίφη, τέσσερις μάχαιρες και δύο εγχειρίδια που υποδήλωναν την υπεροπλία του στη ζωή.
Μαρμάρινη κεφαλή του Μ. Αλεξάνδρου
EAM, Γ 366
Ο Αλέξανδρος φορά λεοντή, κοινό στοιχείο της εικονογραφίας των Μακεδόνων βασιλέων, που θυμίζει την ηρωική τους καταγωγή από τον Ηρακλή, τον μυθικό πρόγονο της δυναστείας των Μακεδόνων.
Πήλινος κρατήρας
ΕΑΜ, Π1426
Γνωστός ως ο «Κρατήρας των Πολεμιστών». Κοσμείται στις δύο πλευρές του με ομάδες οπλισμένων ανδρών, αποτυπώνοντας μία εικόνα της στρατιωτικής ζωής των Μυκηναίων. Οι πολεμιστές φέρουν περικεφαλαία, δόρυ, θώρακα, ενώ στην άκρη της εικόνας μία γυναίκα αποχαιρετά ή θρηνεί.
Μελανόμορφος καλυκωτός κρατήρας
ΕΑΜ, Α 26746
Δύο οπλιτικές φάλαγγες συγκρούονται για την αναίρεση από το πεδίο της μάχης ενός νεκρού πολεμιστή. Παράσταση ίσως εμπνευσμένη από τη σφοδρή ομηρική μάχη, όπου οι Αχαιοί καταφέρνουν τελικά να αποσπάσουν το σώμα του Πατρόκλου από τους Τρώες.
Θραύσμα από στήλη ψηφίσματος
ΕΠΙΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ, ΕΜ 6591β
Σώζει την απόφαση της εκκλησίας του δήμου να σταλούν στη Σικελία εξήντα πλοία (hεχσέκοντα ναῦς), προκειμένου να ανταποκριθούν στο αίτημα της Έγεστας για βοήθεια στη διαμάχη της με τον Σελινούντα. Το αίτημα στάθηκε η αφορμή για τη Σικελική Εκστρατεία, φιλόδοξο σχέδιο των Αθηναίων για την απόκτηση του ελέγχου της Σικελίας.
Μελανόμορφος αμφορέας
ΕΑΜ, Π 15111
Η ομάδα των τεσσάρων ανδρών έχει ταυτιστεί με τους «κορυνηφόρους» (ροπαλοφόρους), τη σωματοφυλακή του Πεισιστράτου που τον προστάτευε από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Με τη συνδρομή τους το 538 π.Χ., ο τύραννος των Αθηνών ανέκτησε την εξουσία και τη διατήρησε μέχρι τον θάνατό του (527 π.Χ.).
Ανάγλυφο με παράσταση οπλιτοδρόμου
ΕΑΜ, Γ 1959
Γυμνός νέος με αττικό κράνος παριστάνεται κινούμενος προς τα δεξιά στο συμβατικό σχήμα του δρομέα. Πρόκειται πιθανώς για επιτύμβιο ανάγλυφο οπλίτη. Κατά μία άλλη άποψη πρόκειται για χορευτή του πολεμικού χορού πυρρίχιου.
Όστρακο από το χείλος μεγάλου πήλινου αγγείου
ΕΑΜ, Α 11712
Το όστρακο με την εγχάρακτη επιγραφή Θεμισθόκλες/Φρεάρριο[ς],ανήκει στην οστρακοφορία που εξόρισε τον Θεμιστοκλή, γιο του Νεοκλή από τον δήμο των Φρεαρρίων (κοντά στην Ανάβυσσο), πιθανώς το 471 ή 470 π.Χ. Ο ναυμάχος των Περσών στη Σαλαμίνα μετά από περιπλανήσεις σε αρκετές ελληνικές πόλεις, κατέληξε στη αυλή του Πέρση βασιλιά, χωρίς να επιστρέψει ποτέ στην Αθήνα.
Αττικό αναθηματικό ανάγλυφο
ΕΑΜ, Γ 3344
Ο γυμνός έφηβος, ασφαλώς νικητής, παριστάνεται τη στιγμή που αυτοστεφανώνεται ή ετοιμάζεται να αφιερώσει το έπαθλό του στη θεά Αθηνά ως ευχαριστήριο ανάθημα για τη νίκη του. Η έκφρασή του είναι βαθιά θρησκευτική. Εξίσου βαθιά είναι και η πολιτική του συνείδηση, απόρροια της δημοκρατικής ελευθερίας της πόλης του.
Μαρμάρινο θεατρικό προσωπείο
ΕΑΜ, Γ 3373
Κωμικό προσωπείο ανδρικής μορφής με τα τυπικά χαρακτηριστικά του ηγεμόνος θεράποντος της Νέας Κωμωδίας. Ο τόπος εύρεσής του υποδηλώνει τον συσχετισμό του με κάποιο ταφικό μνημείο ή, το πιθανότερο, με το Βουλευτήριο των Διονυσιακών Τεχνιτών, που βρισκόταν κοντά στο Δίπυλο.
Ημίεργη προτομή του Σωκράτη
EAM, Γ4897
Η απόδοση των χαρακτηριστικών της προτομής εκφράζει το ήθος του μεγάλου Αθηναίου φιλοσόφου, που έστρεψε τον φιλοσοφικό στοχασμό στη μελέτη της πραγματικής ουσίας του ανθρώπου, της ψυχής και της αρετής του.
Εικονιστική κεφαλή Πλάτωνα
ΕΑΜ, Γ3735
Ο μεγάλος φιλόσοφος οδήγησε στο απόγειό της την αθηναϊκή φιλοσοφία και επιδόθηκε στη συγγραφή και τη διδασκαλία στην ιδρυμένη από τον ίδιο Aκαδημία.
Aμφιπρόσωπη κεφαλή Aριστοτέλη από ερμαϊκή στήλη
ΕΑΜ, Γ3772
Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος Αριστοτέλης ίδρυσε στην Αθήνα τη δική του σχολή στο Γυμνάσιο του Λυκείου. Θεωρείται θεμελιωτής πολλών επιστημών, καθώς ασχολήθηκε εκτός από την φιλοσοφία και με την επιστημονική έρευνα.
Θραύσμα ερυθρόμορφης κύλικας
ΕΑΜ, ΑΚΡ.189
Στεφανωμένος νέος σκύβει στα χείλη μίας γυναίκας, έτοιμος να τη φιλήσει, κοιτώντας την τρυφερά στα μάτια. Εκείνη αγκαλιάζει το κεφάλι του και χαϊδεύει με τα ακροδάχτυλά της τα μαλλιά του.
Μελανόμορφη κύλικα
ΕΑΜ, Α 651
Ένας άνδρας και μια γυναίκα αγκαλιασμένοι και τυλιγμένοι με το ίδιο ιμάτιο αφήνουν ακάλυπτα τα πρόσωπά τους, ενώ τα βλέμματά τους ανταμώνουν τρυφερά.
Σύμπλεγμα Αφροδίτης, Πάνα και Έρωτα
ΕΑΜ, Γ 3335
Η Αφροδίτη, γυμνή, ίσως στο λουτρό, απειλεί τον Πάνα με το σανδάλι της. Ο φτερωτός Έρωτας εμφανίζεται ως διαιτητής. Έλξη, άπωση, χάρη, ομορφιά είναι τα συστατικά του ερωτικού παιχνιδιού.
Άγαλμα της κόρης Φρασίκλειας
ΕΑΜ, Γ 4889
Με το δεξί της χέρι ανασύρει τον χιτώνα στο πλάι, ενώ με το αριστερό κρατά ένα άνθος λωτού μπροστά στο στήθος. Στεφάνι με άνθη και κάλυκες λωτού στολίζει το κεφάλι της. Η Φρασίκλεια θα μείνει για πάντα ένα κορίτσι που δεν θα νιώσει τη χαρά του γάμου, όπως μας λέει το επίγραμμα στο βάθρο του μνημείου της: «Μνήμα της Φρασίκλειας. Θα καλούμαι για πάντα κόρη, αφού οι θεοί αντί για γάμο μου όρισαν αυτό το όνομα. Με έφτιαξε ο Αριστίων ο Πάριος».
Άγαλμα κούρου
ΕΑΜ, Γ4890
Ο Κούρος, όπως και η Φρασίκλεια, κοσμούσε τον τάφο μέλους από την ίδια επιφανή οικογένεια των Μεσογείων. Τα δύο γλυπτά είχαν τοποθετήσει οι οικείοι τους σε λάκκο στο αρχαίο νεκροταφείο του Μυρρινούντα, για να τα προφυλάξουν από επικείμενη καταστροφή (από τους Πέρσες εισβολείς ή από πολιτικούς αντιπάλους).
Έρωτας
Θάνατος
Έξοδος
Έργα σταθμοί για το ανθρώπινο πνεύμα υπερβαίνουν τον χρόνο και οδηγούν έξω από αυτόν:
η γραφή ως συμπύκνωση σκέψης και πράξης, η απόδοση της ιδεατής μορφής του ανθρώπου με το σώμα και το πνεύμα σε απόλυτη αρμονία, το άνοιγμα στην απεραντοσύνη του σύμπαντος με τη βοήθεια της τεχνολογίας.
Το ταξίδι δεν τελειώνει.
Ο «κεραυνός» του Δία είναι πλέον στα χέρια μας, η ενέργειά του μας καλεί για δημιουργία…
Άγαλμα διαδούμενου νέου
Γύρω στο 100 π.Χ.
ΕΑΜ, Γ 1826
Ο νεαρός αθλητής δένει στην κεφαλή του την ταινία της νίκης, η οποία τον έχει εξυψώσει στη σφαίρα των θεών, όπως δείχνουν τα απολλώνεια χαρακτηριστικά του προσώπου του. Οι απλωμένοι βραχίονες και η επιχρύσωση που έφερε κάποτε το άγαλμα επιτείνουν την ανάταση του έργου. Μαρμάρινο αντίγραφο του ομώνυμου φημισμένου χάλκινου αγάλματος, που κατασκεύασε γύρω στο 420 π.X. ο γλύπτης Πολύκλειτος, ενσαρκώνοντας το αθλητικό ιδεώδες.
Ψηφιακή παρουσίαση του «Μηχανισμού των Αντικυθήρων»
Είναι ο αρχαιότερος αστρονομικός, φορητός υπολογιστής (150–100 π.Χ.), αποτέλεσμα της ανάπτυξης της φιλοσοφίας και των θετικών επιστημών, που είχε συντελεστεί στον ελλαδικό χώρο μέχρι εκείνη την εποχή. Η τεχνολογία του παραπέμπει στους διαδόχους του Αρχιμήδη, τον Ίππαρχο και τη Σχολή του Ποσειδωνίου στη Ρόδο. Βρέθηκε στο ναυάγιο των Αντικυθήρων.
Ψηφιακή παρουσίαση πήλινων πινακίδων Γραμμικής Β γραφής από το ανάκτορο της Πύλου
Πινακίδες με λογιστικά δεδομένα (τέλος 13ου αι. π.Χ.). Τα δακτυλικά και παλαμιαία αποτυπώματα που διακρίνονται στην επιφάνειά τους ανήκουν στους γραφείς των μυκηναϊκών ανακτόρων, στους οποίους οφείλουμε τις αρχαιότερες γραπτές μαρτυρίες της ελληνικής γλώσσας.
Χάλκινο ειδώλιο «Διός Κεραυνείου»
ΕΑΜ, Χ 14984
Προσάρτημα αγγείου, αναθήματος πιθανώς σε ιερό του Δία. Ο Δίας Κεραύνειος, ως κύριος των καιρικών φαινομένων, απεικονίζεται στην τέχνη με τα σύμβολά του, τον κεραυνό, τη βροντή και την αστραπή, με τα οποία νικά τους εχθρούς του, δηλώνει την παρουσία του και επιβάλλει τη θέλησή του.
Χάλκινο ειδώλιο «Διός Κεραυνείου»
ΕΑΜ, Χ 14984
Άποψη του έργου στην προθήκη με ψηφιακή προβολή.
Έξοδος
Μικρές Οδύσσειες
Η έκθεση «Μικρές Οδύσσειες» παρουσίασε 35 επιλεγμένες αρχαιότητες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου σε συνδυασμό με 21 πίνακες νεοελληνικής ζωγραφικής και 21 ιστορικούς χάρτες από τις συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Παρουσιάστηκε στο Μέγαρο της Βουλής των Ελλήνων, από τον Μάρτιο έως και τον Νοέμβριο 2017, και αποτέλεσε μια άλλη εκδοχή της μεγάλης έκθεσης «Οδύσσειες» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Οι Μικρές Οδύσσειες δεν φιλοδοξούν να παρουσιάσουν εξαντλητικά την ιδέα και τις πτυχές της μεγάλης έκθεσης, αλλά έχουν περισσότερο χειρονομιακό χαρακτήρα και καλλιτεχνική, αισθητική προσέγγιση, καθώς προϊστορικά τεχνουργήματα συνδιαλέγονται, κατά τρόπο πρωτότυπο, με θαλασσογραφίες της νεοελληνικής ζωγραφικής και με τυπώματα της ευρωπαϊκής χαρτογραφίας, προσφέροντας στον θεατή εικόνες του ταξιδιού στις ελληνικές θάλασσες από την προϊστορική αρχαιότητα στους νεώτερους χρόνους, αναδεικνύοντας τον διαχρονικό, πολύσημο και ποιητικό χαρακτήρα του ταξιδιού στις ελληνικές θάλασσες.
Η έκθεση αρθρώνεται σε τρεις μεγάλες ενότητες. Στην πρώτη, με τίτλο «Το αέναο ταξίδι στις ελληνικές θάλασσες», καθώς και στη δεύτερη, με θέμα «Η θάλασσα πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης», επιλεγμένες αρχαιότητες, στην πλειονότητά τους από την προϊστορική συλλογή του Μουσείου, συνομιλούν με διαλεγμένους ζωγραφικούς πίνακες νεοελλήνων καλλιτεχνών, από τη Συλλογή Έργων Τέχνης της Βουλής, δημιουργώντας εκλεκτικές συγγένειες, με κριτήρια νοηματικά, εικονογραφικά, στυλιστικά, αισθητικά. Στην τρίτη ενότητα, με τίτλο «Αρχιπέλαγος χαρτώο: η θάλασσα του ελληνισμού», παρουσιάζονται εξαιρετικά τεκμήρια της ιστορικής χαρτογραφίας για το Αιγαίο, που με τη σειρά τους συσχετίζονται με τις αρχαιότητες και τους πίνακες των δύο προηγούμενων ενοτήτων.
Αυτή ακριβώς η διασύνδεση του νεώτερου και σύγχρονου Ελληνισμού με το παρελθόν του, επιχειρείται μέσα από τις Μικρές Οδύσσειες, με οδηγό την αρχετυπική μορφή του Οδυσσέα, σε ένα μεγάλο ταξίδι αισθητικής, αυτογνωσίας και κοσμοπολιτισμού.